ทำไมปักกิ่งถึงเป็นเมืองหลวงของประเทศจีน

จู่ๆ เกิดสงสัยขึ้นมาว่า ทำไมเมืองหลวงของสาธารณรัฐประชาชนจีน (People's Republic of China) ถึงอยู่ที่ปักกิ่ง เลยลองค้นหาข้อมูลดู ได้คำตอบดังนี้

ในอดีตที่ไกลๆ หน่อย เมืองหลวงของจีนโบราณจะวนๆ อยู่ระหว่างเมืองหลวงตะวันออกลั่วหยาง (Luoyang) กับเมืองหลวงตะวันตกฉางอาน (Chang'an หรือซีอาน Xi'an ในปัจจุบัน) ซึ่งอยู่บนแนวของแม่น้ำฮวงเหอ แม่น้ำสายหลักของประเทศจีน

แต่ในยุคหลัง เมืองหลวงของจีนย้ายมาใช้ระบบเหนือใต้ นั่นคือ ปักกิ่ง หรือ เป่ยจิง (Bei = เป่ย = เหนือ, jing = จิง = เมืองหลวง) กับ นานกิง (Nan = หนัน = ใต้, jing = จิง = เมืองหลวง) แทน

ในยุคราชวงศ์ซ้อง เมืองหลวงอยู่ที่เมืองไคฟง (อันเดียวกับเปาบุ้นจิ้น) ซึ่งอยู่ตอนกลางของประเทศ (ไคฟงในตอนนั้นมีอีกชื่อว่า ตงตู หรือ เมืองตะวันออก คืออยู่ทิศตะวันออกของลั่วหยางอีกที) แต่พอมองโกลรุ่งเรือง ก็ตีลงใต้มาเรื่อยๆ จนราชวงศ์ซ้องต้องย้ายหนีลงใต้ตาม มาอยู่ที่หลินอันหรือหางโจวในปัจจุบัน เหตุการณ์ช่วงนี้ก็ประมาณมังกรหยก)

หลังจากมองโกลพิชิตจีนได้ ตั้งเป็นราชวงศ์หยวน กุบไลข่าน เลยมาตั้งเมืองหลวงอยู่ที่ปักกิ่งในปัจจุบัน (ตอนนั้นชื่อว่า ต้าตู Dadu หรือเมืองยิ่งใหญ่) ถือเป็นจุดเริ่มต้นอันยาวนานของปักกิ่งในฐานะเมืองหลวงของประเทศ

พอจูหยวนจาง โค่นล้มราชวงศ์หยวนได้ จึงตั้งเมืองหลวงอยู่ที่นานกิง ซึ่งอิงอยู่บนรากฐานของตัวเองทางแดนใต้ (นานกิงเคยเป็นเมืองหลวงของง่อก๊กมาก่อนในยุคสามก๊ก แต่นั่นก็นานมากแล้ว)

หลังจากราชวงศ์หยวนผ่านมาจักรพรรดิมาได้ 2 องค์ หย่งเล่อฮ่องเต้ ลูกของจูหยวนจางทำศึกชนะหลานตัวเอง (เหตุการณ์ในเรื่อง พยัคฆราชซ่อนเล็บ) เลยย้ายเมืองหลวงกลับไปปักกิ่ง เพราะตัวเองเป็นอ๋องที่กินเมืองปักกิ่งอยู่ ดีกว่าไปครองฐานเก่าของหลาน บวกกับต้องการสร้างหน้าด่านเพื่อป้องกันข้าศึกมองโกลที่เหลืออยู่ทางเหนือด้วย

ปักกิ่งเลยยิงยาวเป็นเมืองหลวงของจีนมาอีกประมาณ 500 ปี เพราะราชวงศ์หมิงโดนชิงโค่น ชิงก็ใช้ปักกิ่งเป็นเมืองหลวงต่อ (นับจากหย่งเล่อย้ายไปในปี 1421 จนถึงสิ้นราชวงศ์ชิงในปี 1912)

ช่วงปลายของราชวงศ์ชิง ฝ่ายสาธารณรัฐของซุนยัตเซ็น จึงตั้งฐานอยู่ที่นานกิง เพื่อต่อกรกับอำนาจของราชวงศ์ที่ปักกิ่ง เมื่อสามารถเอาชนะราชวงศ์ได้ รัฐบาลก๊กมินตั๋งก็ตั้งมั่นอยู่ทางใต้ ต่อกรกับขุนศึกทางเหนือจนเอาชนะได้ในยุคของเจียงไคเช็ก

แต่อนิจจา จีนถูก disrupt โดยกองทัพญี่ปุ่นช่วงสงครามโลกพอดี เลยต้องย้ายเมืองหลวงหนีกันมั่วไปหมดในช่วงสงคราม และเมื่อสงครามจบ ญี่ปุ่นแพ้ กลายเป็นสงครามระหว่างพรรคคอมมิวนิสต์จีน กับพรรคก๊กมินตั๋งไปแทน

พรรคคอมมิวนิสต์จีนใช้ท่าป่าล้อมเมือง ย้ายถิ่นฐานไปเรื่อย และค่อยๆ ยึดเมืองใหญ่ของก๊กมินตั๋งไปทีละขั้น ต้นปี 1949 สามารถเอาชนะศึกทางเหนือ ยึดปักกิ่งได้ในเดือนมกราคม ก่อนจะยึดนานกิงได้ในเดือนเมษายน (ส่วนก๊กมินตั๋งหนีไปไต้หวัน)

เหมาเจ๋อตง จึงเลือกตั้งเมืองหลวงที่ปักกิ่ง และประกาศตั้ง "สาธารณรัฐประชาชนจีน" ในเดือนตุลาคม 1949

เหตุผลที่เหมาเลือกปักกิ่ง เท่าที่ลองหาดูไม่มีการประกาศออกมาชัดๆ แต่ก็พอสันนิษฐานกันได้ว่า

• ปักกิ่งเป็นเมืองหลวงเดิม โครงสร้างพื้นฐานพร้อมสรรพ
• นานกิงเป็นฐานเก่าของก๊กมินตั๋ง ไม่ปลอดภัยกับรัฐที่เพิ่งก่อตั้งใหม่
• นานกิงบอบช้ำจากสงครามโลก
• ต้องการกุมอำนาจทางเหนือ ตามความเชื่อทางประวัติศาสตร์ว่าชาวเหนือเป็นผู้ปกครองชาวใต้
• ความเชื่อว่าถ้าตั้งนานกิงเป็นเมืองหลวง ราชวงศ์นั้นจะอยู่ได้ไม่นาน

คำตอบลงเอยประมาณนี้แล ส่งผลให้ปักกิ่งกลับมาเป็นเมืองหลวงของจีนอีกครั้ง นับจากปี 1949 จนถึงปัจจุบันราว 80 ปีแล้ว

อ้างอิง

• Historical capitals of China
• Why did the People's Republic of China establish its capital in Beijing?
• Why is Nanjing not the capital of China nowadays?

ภาพประกอบ Pixelflake/Wikipedia